Khi đứng trước bức tranh “Rừng sồi” của Ivan Shishkin, ta có cảm giác như vừa được mở cánh cửa dẫn vào một khu rừng cổ tích của nước Nga thế kỷ XIX. Không ồn ào, không kịch tính – mà là một vẻ đẹp đầy kiên định, lặng lẽ và sâu sắc như chính tâm hồn Nga. Được vẽ năm 1887, tác phẩm này không chỉ là minh chứng cho kỹ thuật bậc thầy của Shishkin, mà còn là bản giao hưởng thị giác ca ngợi thiên nhiên – một chủ đề ông luôn xem như lý tưởng sống và sáng tác của mình.
Bố cục tranh được xây dựng với sự cân bằng gần như tuyệt đối giữa cái hùng vĩ của những thân sồi cao lớn và sự mềm mại của thảm cỏ trải dài dưới chân. Những thân cây không hề đứng thẳng tắp như một hàng lính mà lại xoắn nhẹ, nghiêng mình, gợi cảm giác sống động và tự nhiên đến kỳ lạ. Mỗi thân cây mang một cá tính riêng – có cây vươn lên đầy kiêu hãnh, có cây như đang chậm rãi kể chuyện, có cây lại khiêm nhường khuất bóng trong rừng sâu. Đây chính là một dạng “chân dung tập thể” của thiên nhiên, nơi từng yếu tố đều có linh hồn.
Màu sắc trong tranh là một bản phối kỳ công giữa các sắc độ của xanh lá và nâu đất – những tông màu tưởng chừng đơn giản nhưng dưới tay Shishkin lại trở nên sống động đến ngỡ ngàng. Ánh sáng rót xuống từ bên phải, rải đều lên từng mảng cây, từng thân gỗ, từng bụi cỏ, khiến cả khu rừng bừng tỉnh như vừa được đánh thức bởi nắng sớm. Không có bóng người, nhưng sự sống hiện diện khắp nơi: trong hơi gió nhẹ, trong tiếng lá xào xạc tưởng tượng được, trong dòng suối nhỏ nằm khuất ở phía góc phải – tinh tế đến mức người xem gần như… nghe được nó chảy.
Không như những họa sĩ lãng mạn cùng thời thường tìm đến cảm xúc mãnh liệt hay khung cảnh siêu thực, Shishkin chọn hướng đi riêng: ông không thần thoại hóa thiên nhiên, mà khiêm nhường phục vụ cho vẻ đẹp thật của nó. “Rừng sồi” chính là tuyên ngôn thầm lặng ấy – rằng vẻ đẹp không cần gào thét, chỉ cần hiện diện một cách trung thực và sâu sắc là đủ chạm đến trái tim.
Trong bối cảnh nước Nga cuối thế kỷ XIX, khi nhiều nghệ sĩ bắt đầu phản ánh đời sống nông thôn, phong cảnh tự nhiên và tâm hồn Slav truyền thống, Shishkin nổi lên như một “người kể chuyện bằng rừng cây”. Ông không cần biểu tượng phức tạp – chính những cây sồi kia là biểu tượng: của sức sống, của bản sắc dân tộc, của niềm tin vào những giá trị bền vững vượt thời gian.
Với tôi, “Rừng sồi” không chỉ là một bức tranh – đó là một lối đi vào thiên nhiên nguyên sơ, nơi con người có thể tạm rũ bỏ những ồn ào đời thường để thở cùng cây cỏ. Một thế giới vừa hùng vĩ, vừa gần gũi, vừa yên tĩnh nhưng thấm đẫm cảm xúc. Và đó là lý do tại sao hơn 130 năm trôi qua, tác phẩm này vẫn khiến trái tim người yêu nghệ thuật phải lặng người.
